Rüzgâr türbinlerindeki dişli kutusu bakım onarımları
Bir rüzgâr türbini; dişli kutusu, jeneratör, kule ve kanatlardan oluşur. Aktarma sisteminin içindeki en önemli bileşen ise dişli kutusudur. Dönme hızının jeneratör hız gereksinimlerine göre ayarlanabilmesi için güç iletim hattında güç aktarma sisteminin bulunması gerekir. İdeal bir dişli sistemi, rüzgâr türbininin işletme ömrü boyunca, sert iklim ve aşırı yüklenme koşulları altında bile düzgün ve sessiz bir şekilde çalışmalıdır. ABD’de 1983-89 döneminde kurulan bazı rüzgâr türbinlerinin periyodik bakım onarım işlemlerinin yapılması sayesinde hala orijinal dişli kutularıyla çalışmaya devam ettiğini biliyoruz.
Rüzgâr türbinleri ekonomik ömürleri süresince değişken rüzgâr hızlarına ve yüklerine maruz kalabilmektedir. Bu durum özellikle türbülanslı sahalarda bulunan rüzgâr türbinlerinde daha fazla görülmektedir. Bu da rüzgâr türbinlerini ve dolayısıyla dişli kutuları üzerindeki stresleri arttırmaktadır. Rüzgâr türbinlerinin ömrü, türbin kalitesine, yerel iklim ve saha şartlarına göre değişmekle beraber ortalama olarak 20-25 yıldır. Türbülans yoğunluğu ve bunun sonucu ortaya çıkan mekanik yorulmalar, türbinlerin ömrünü ve dolayısıyla hareketli parçalarını birinci dereceden etkileyen faktördür. Rüzgâr türbinlerindeki dişli kutularının garanti kapsamı genellikle iki yıldır. Ülkemizde işletmede bulunan çoğu rüzgâr santrali projesinin garanti süresi henüz bitmediği için dişli kutusu bakım ve onarımları konusunda yeterli teknik bilgi ve tecrübeye sahip olduğumuz söylenemez. Dişli kutuları için küçük bakımların ülkemizde yapılıyor olmasına rağmen genellikle garanti süresi içinde bir sorunun ortaya çıkması durumunda türbin üretici şirket dişli kutusunu ya yeniliyor ya da sahada onarımını gerçekleştiriyor. Altı ayda bir yapılan periyodik bakımlar çerçevesinde yağ kontrolleri gerçekleştiriliyor. Bu kontrollerde alınan yağ numuneleri üzerinden yapılan analizler sonucunda bazı kestirimlerde bulunuluyor. Arıza olabileceği öngörülürse önlem alınmaya çalışılıyor. Bazı firmalar yedek dişli kutusu bulundurarak olası enerji üretim kayıplarının önüne geçmeye çalışıyor.
Rüzgâr türbinlerinin dişli kutuları yurtdışından genellikle de Almanya, Hollanda ve Finlandiya’dan temin ediliyor. Oldukça maliyetli olan bu parçaların fiyatları 200.000 Euro ile 500.000 Euro arasında değişiyor. Rüzgâr enerjisi sektörümüz, var olan ve ileride daha fazla karşılaşacağımız bu tip sorunlara karşı, yurtdışına bağlı bazı çözümler getirmiş olmakla birlikte, olası ihtiyaçların önceden planlanarak hazırlık yapılması ve konu hakkında uzmanlaşılması daha doğru bir yol olarak görülmelidir. Ülkemizin rüzgârdaki 2023 yılı hedefi 20.000 MW olup, 2012 sonu itibariyle işletmede olan santraller 2.300 MW üstündedir. Yani Türkiye önümüzdeki 10 yıl içinde son 8 yılda yaptığının 10 katı kadar daha fazla çalışmalıdır. Bu da önümüzdeki 10 yıl içinde kalifiye personel açığı, bakım onarım ve montaj konusundaki eksikliklerimiz, yerli üretim, değişimi bekleyen mevzuatlar, yeni yatırımlar gibi pek çok sorunu birlikte ele almak ve çözmemiz anlamına geliyor. İşinin ehli olan insan kolay yetişmiyor. 2023 yılı hedefine ulaşmak için yaklaşık 5000 kişilik bir kadroya ihtiyaç duyacağımızı öngörüyoruz. Zamanı iyi kullanarak, gerekli kalifiye personeli süratle yetiştirmeliyiz. Bu nedenle TÜREB olarak üç yıllık hedeflerimiz arasına mesleki eğitimleri de aldık. Hibe kredileri ile Türkiye’nin 5 noktasında “Rüzgâr Enerjisi Eğitim Merkezleri” oluşturmayı düşünüyoruz. Türbin modelleri üzerinde bakım-onarım, montaj gibi eğitimleri içeren merkezler kuracağız. Öncelikle bir merkez ile başlayıp sonrasında çoğaltılacak bir model planlıyoruz. Henüz projelendirme safhasında olan bu çalışmamız Ekonomi, Milli Eğitim ve Enerji Bakanlıklarımız nezdinde girişimlerde bulunarak destek isteyeceğiz. Sektörde yabancı dili, teknik bilgi ve becerisi olan teknik elemanlara ve bakım onarım konusunda uzmanlara ihtiyaç duyulmaktadır. Hayata geçirmeyi planladığımız bu proje ile sektörün istediği özelliklere cevap verecek personel sağlamak mümkün olacaktır.
